"Nümunə hemoliz klinik laboratoriyada ən çox rast gəlinən səhv mənbəyidir və nümunənin rədd edilməsinin əsas səbəbidir. Nümunə hemolizinə görə yanlış nəticə hesabatı yanlış diaqnoz və yanlış müalicəyə səbəb ola bilər, təkrar qan götürülməsi xəstələrin ağrısını artıracaq, hesabat dövrünü uzadar, insan, maddi və iqtisadi itkilərə səbəb olur”
1) Hemolizi necə qiymətləndirmək olar?
Ümumiyyətlə, sentrifuqadan sonra nümunə onun hemolitik olub-olmadığını müəyyən etmək üçün müşahidə edilir, lakin bəzən sentrifuqadan sonra ehtiyatsız vibrasiya səbəbindən nümunə bir qədər qırmızı bulanıq olur, bu da diqqətlə baxılmadıqda hemoliz kimi qəbul ediləcək.Beləliklə, bunun həqiqi hemoliz olub olmadığını necə müəyyən edə bilərik?Hemoliz olub-olmadığını bilmək üçün zərdabda olan hemoglobinin miqdarını, yəni hemoliz indeksini ölçmək ən yaxşı üsuldur.
Nümunənin klinik testlə bağlı hemoliz olub-olmadığını necə müəyyən etmək olar?Hal-hazırda ənənəvi üsul hemoliz indeksinə (HI) görə mühakimə etməkdir.Hemoliz indeksi əslində plazmada sərbəst hemoglobinin səviyyəsidir.Bəzi tədqiqatçılar hemolizlə bağlı 50 tədqiqatı müqayisə edərək müəyyən ediblər ki, 20-si hemolizi təyin etmək üçün hemoliz indeksindən, 19-u vizual yoxlamadan istifadə edib, digər 11-i isə metodu göstərməyib.
Klinik nümunələri seçmək üçün vizual hemolizdən istifadə təcrübəsi, obyektiv kəmiyyət standartlarının olmaması və müxtəlif göstəricilərin hemolizə həssaslığı səbəbindən qeyri-dəqiq hesab olunur.2018-ci ildə Kludiyada aparılan bir araşdırmada insanlar təcili yardım otağında 495 qan nümunəsi və test nəticələrini diqqətlə izlədilər.Müəyyən edilmişdir ki, hemolizlə bağlı vizual mühakimə 31%-ə qədər düzgün olmayan test nəticələrinə səbəb ola bilər, o cümlədən hemolizin nəticələrə təsir göstərdiyi, lakin nəzərə alınmadığı halların 20,7%-i, test nəticələrinin dayandırıldığı, lakin sonradan 10,3%-i hemolizdən təsirlənmədiyi aşkar edilmişdir.
2) Hemolizin səbəbləri
Hemoliz səbəbləri klinik müayinə prosesi ilə əlaqəli olub-olmaması baxımından klinik müayinə ilə əlaqəli hemoliz və qeyri-klinik müayinə ilə əlaqəli hemoliz olaraq bölünə bilər.Klinik testlə bağlı hemoliz dedikdə, müzakirəmizin əsas mövzusu olan qeyri-düzgün klinik sınaq əməliyyatı nəticəsində qırmızı qan hüceyrələrinin qırılması nəticəsində yaranan hemoliz nəzərdə tutulur.Klinik təcrübə və müvafiq ədəbiyyat sübut etmişdir ki, hemolizin baş verməsi nümunənin toplanması prosesi ilə birbaşa bağlıdır.Kliniki müayinə prosesində qan alma iynəsinin kalibrinin çox kiçik olması, qan alma sürətinin çox yüksək olması, qan toplama yerinin düzgün seçilməməsi, turniketin çox uzun müddət istifadə edilməsi, qan toplama zamanı hemoliz baş verir. damar dolu deyil, qan aldıqdan sonra həddindən artıq silkələnmə, daşınma zamanı həddindən artıq vibrasiya və s. O, aşağıdakılara bölünə bilər:
2.1 Nümunələrin toplanması
Qan toplama zədəsi, məsələn, təkrar iynə yeridilməsi və hematomada qan toplanması;Venöz iynə, infuziya borusu və mərkəzi venoz kateter kimi damar girişi cihazlarından qan toplamaq;Şprisdən qan toplanması;Anterior median cubital vena, sefalik vena və bazilik vena üstünlük verilmədi;İncə bir iynə istifadə edin;Dezinfeksiyaedici quru deyil;Turniketi 1 dəqiqədən çox istifadə edin;Vaxtında qarışdırmamaq və şiddətlə qarışdırmaq;Qan toplama həcmi qeyri-kafidir və qan toplama gəmisinin vakuum ölçmə şkalasına çatmır;Vakuum qan toplama qabının və ayırıcı yapışqanın keyfiyyəti zəifdir;Böyük həcmli vakuum qan toplayan damarlardan istifadə edin və s.
2.2 Nümunələrin daşınması
Pnevmatik ötürmə zamanı şiddətli vibrasiya;Uzun tranzit müddəti;Transfer vasitəsinin temperaturu çox yüksəkdir, şiddətli vibrasiya və s.
2.3 Laboratoriya nümunəsinin emalı və in vivo hemoliz
Nümunələrin uzun müddət saxlanılması;Nümunələrin saxlanma temperaturu çox yüksəkdir;Vaxtında sentrifuqa edilməmişdir;Santrifüqadan əvvəl qan tamamilə laxtalanmadı;Mərkəzdənqaçma temperaturu çox yüksəkdir və sürət çox sürətlidir;Yenidən sentrifuqalama və s.
Otoimmün hemolitik, məsələn, qan qrupu uyğunsuzluğu və qanköçürmə;Genetik və metabolik xəstəliklər, məsələn, talassemiya və hepatolentikulyar degenerasiya;Dərman qəbul etdikdən sonra dərmanın hemolitik reaksiyası, məsələn, seftriakson natriumun venadaxili yeridilməsi nəticəsində yaranan kəskin hemolitik reaksiya;Ağır infeksiya;yayılmış damardaxili laxtalanma;Ürək stent, süni ürək qapağı, ekstrakorporeal membranın oksigenləşməsi və s. İn vivo hemoliz nəticəsində yaranan hemoliz nümunəsi laboratoriya tərəfindən rədd edilməməlidir və həkim ərizə blankında təsviri qeyd etməlidir.
Göndərmə vaxtı: 07 aprel 2022-ci il